Στο Πανελλήνιο Συνέδριο Ανοσολογίας, που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβρη του 2008, το ΔΣ της εταιρείας αποφάσισε να χορηγήσει τη νεοσύστατη υποτροφία «Μ. Παυλάτου» σε ερευνητικό πρωτόκολλο ανοσογενετικής μελέτης, με σκοπό τη διερεύνηση των πολυμορφισμών του TRAF1 γονιδίου σε Έλληνες ασθενείς με Ρευματοειδή Αρθρίτιδα (ΡΑ) από τη Β. Ελλάδα. Στην υποτροφία προβλέπεται η βραχύχρονη μετάβαση του υποτρόφου ερευνητή στο εξωτερικό για την απόκτηση ερευνητικής εμπειρίας στην ανοσολογία σε διακεκριμένο ανοσολογικό κέντρο. Το πρωτόκολλο σχεδιάστηκε στο τμήμα Κλινικής Ανοσολογίας της Β’ Παθολογικής Κλινικής του ΑΠΘ με υπεύθυνη την καθηγήτρια Π. Μπούρα, ενώ η εκπόνησή του πραγματοποιήθηκε από τον συνεργάτη του τμήματος ιατρό Α. Σαραντόπουλο, στο εργαστήριο Ανοσογενετικής του τμήματος Κυτταρικής Ανοσολογίας και Ανοσοϊστοχημείας του Νοσοκομείου Pitié-Salpetrière με διευθυντή τον ανογενετιστή ιατρό κ. Ι. Θεοδώρου.
Για τη μελέτη χρησιμοποιήθηκε, έπειτα από έντυπη συγκατάθεση, γενετικό υλικό ασθενών με Ρευματοειδή Αρθρίτιδα που παρακολουθούνται συστηματικά από το εξωτερικό ιατρείο του τμήματος ενώ παράλληλα μελετήθηκαν φυσιολογικοί μάρτυρες προερχόμενοι από το κέντρο αιμοδοσίας του «Ιπποκρατείου» ΓΠΝΘ. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι το πιο συχνό νόσημα του συνδετικού ιστού. Παρά τη μεγάλη επίπτωσή της σε σχέση με τα υπόλοιπα ρευματικά νοσήματα, η ανοσογενετική της που δυνητικά θα μπορούσε να επηρεάζει την επίπτωση στη νόσο, τη βαρύτητα και άλλους προγνωστικούς δείκτες είχε περιορισθεί επί μακρού μόνο στον HLA-DR ανοσοφαινότυπο. Πρόσφατα μελετήθηκαν γονίδια της υπεροικογένειας του TNFα, κυρίως λόγω της ευρείας εφαρμογής των anti-TNFα βιολογικών θεραπειών στη ΡΑ. Η μεγάλη επανάσταση όμως στον χώρο της ανοσογενετικής πραγματοποιήθηκε με την εφαρμογή μεθόδων που επέτρεψαν την ταυτόχρονη, πολλαπλή χαρτογράφηση (whole genome scans). Η ολοκληρωμένη αυτή μελέτη του γονιδιώματος ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα ανέδειξε άγνωστους γονιδιακούς τόπους που φάνηκε να σχετίζονται με τη νόσο. Μία από τις περιοχές αυτές βρίσκεται στο χρωμόσωμα 9 και περιέχει τα γονίδια του TRAF1 (TNFα receptor associated factor 1), του στοιχείου C5 του συμπληρώματος καθώς και τις μεταξύ τους μη λειτουργικές γονιδιακές περιοχές. Το TRAF1 γονίδιο κωδικοποιεί κυτταροπλασματική πρωτεΐνη που μεσολαβεί στην ενδοκυττάρια μεταβίβαση σηματοδότησης κυρίως του επιφανειακού υποδοχέα 2 του TNF και του CD40. Η πρωτεΐνη αυτή φαίνεται να επάγει ανασταλτική δράση στον ενδοκυττάριο καταρράκτη που κινητοποιείται από την ενεργοποίηση των υποδοχέων του TNF και του CD40, καθώς συνδέεται και εξουδετερώνει μόρια της NFk-B οδού. Ο TRAF1 αποτελεί το πρώτο μέλος μιας οικογένειας 6 πρωτεϊνών που συμμετέχουν στην κυτταροπλασματική μεταβίβαση ενδοκυττάριων καταρρακτών που σχετίζονται με την κυτταρική ομοιόσταση. Ανακαλύφθηκαν στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας με αφορμή μελέτες του αποπτωτικού κύκλου σε κυτταρικές σειρές. Μετά την αρχική τους περιγραφή μεσολάβησε μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς περεταίρω δεδομένα, ενώ η πρόσφατη μεθοδολογία της ολικής καταγραφής γονιδιώματος επανέφερε στο επίκεντρο της ανοσογενετικής έρευνας τους πολυμορφισμούς του TRAF1 και των όμορων περιοχών. Μέχρι σήμερα έχουν περιγραφεί αρκετοί πολυμορφισμοί στην περιοχή του TRAF1 γονιδίου και μερικοί από αυτούς καταγράφηκαν με αυξημένη επίπτωση στη ΡΑ. Παρόλα αυτά, δεν έχει διερευνηθεί η συσχέτιση των παραπάνω πολυμορφισμών με προδιάθεση για τη νόσο, ενεργότητα νόσου και απόκριση στη θεραπεία. Επιπλέον, δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία έρευνα αναζήτησης διεισδυτικότητας των πολυμορφισμών αυτών σε Έλληνες ασθενείς με ΡΑ. Σκοπός του ερευνητικού πρωτοκόλλου είναι η διερεύνηση των πολυμορφισμών TRAF1 γονιδίων σε Έλληνες ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα και η συσχέτισή τους με βαρύτητα νόσου, πρόγνωση και απόκριση σε θεραπεία.
Στην πραγματοποίηση της μελέτης συνέβαλε τα μέγιστα η εμπειρία στο πεδίο της ανοσογενετικής του εργαστηρίου κυτταρικής ανοσολογίας του νοσοκομείου Pitié-Salpetrière με υπεύθυνο τον κ. Ιωάννη Θεοδώρου. Το εργαστήριο ασχολείται από μακρού με τον τομέα της βασικής ανοσολογικής έρευνας παρακολουθώντας μεγάλο αριθμό ασθενών και εκδίδοντας αντίστοιχες δημοσιεύσεις σε διεθνή έγκυρα περιοδικά. Με την εκπόνηση του ερευνητικού πρωτοκόλλου δόθηκε η δυνατότητα ανταλλαγής χρήσιμων εμπειριών μεταξύ εργαστηρίων του εξωτερικού και της χώρας μας, ενώ παράλληλα αποκτήθηκε η πολύτιμη τεχνογνωσία για εφαρμογή αντίστοιχων μεθόδων μελέτης.
Θερμές ευχαριστίες στο ΔΣ της ΕΕΑ που με μεγάλη θέρμη υποστήριξε οικονομικά και ηθικά την εκπόνηση του ερευνητικού πρωτοκόλλου στο εξωτερικό. Η σταθερή προσήλωση της εταιρείας στην προώθηση της ανοσολογικής έρευνας στην Ελλάδα δίνει την ευκαιρία σε ερευνητές να διευρύνουν τους ορίζοντες της εκπαίδευσής τους και να αποκτήσουν εμπειρίες από καταξιωμένα εργαστήρια του εξωτερικού μεταφέροντας πολύτιμη γνώση σε εργαστήρια της χώρας μας. Συγχαρητήρια σε όλους!
Ειδικευόμενος Παθολογίας
Τμήμα Κλινικής Ανοσολογίας
Β’ Παθολογική Κλινική ΑΠΘ